Ursula K. Le Guin - Czarnoksiężnik z Archipelagu

Informacje o ksiÄ Ĺźce Tytuł: Czarnoksiężnik z Archipelagu (A Wizard of Earthsea) Autor: Ursula K. Le Guin Ilość stron: 248 Wydawnictwo: PrĂłszyński i S-ka Rok wydania: 1996 Cena: 1,90 PLN

Zwolennicy teorii o wyĹźszości science fiction nad fantasy posługują się nieraz argumentem, jakoby science fiction dawała większe moĹźliwości. MoĹźna bowiem w jej „szaty” ubrać historię o głębokim przesłaniu. Najczęściej jest to jakiś wielki spisek, mistyfikacja czy duchowe, etyczno-moralne rozterki głównego bohatera stającego samotnie czoło w czoło z czymś nieznanym i nowym dla ludzkości, z czymś co generuje owe nowe problemy lub wręcz przeciwnie - stawia bohatera w obliczu problemĂłw od zawsze towarzyszących człowiekowi, jedynie odświeĹźonych i przedstawionych w niekonwencjonalny sposĂłb. Fantasy z kolei ma przede wszystkim dostarczać rozrywki. Pomimo mojej jednakowo wielkiej sympatii zarĂłwno dla science fiction, jak i fantasy, muszę zgodzić się niestety z powyĹźszym twierdzeniem. Na całokształt fantasy w znacznie większym stopniu niĹź na science fiction, składają się barwne historyjki, ktĂłre poza pięknym klimatem i wartką akcją nie mają zbyt wiele do przekazania. A jeśli nawet mają, to czuje się po ich przeczytaniu pewien niedosyt. Na szczęście da się znaleźć chlubne wyjątki. O takiej właśnie perełce świata fantasy chciałam w ninejszej recenzji napisać.

„Czarnoksiężnik z Archipelagu” amerykańskiej pisarki Ursuli K. Le Guin jest pierwszym tomem cyklu „Ziemiomorze”. Sięgałam po tę książkę z pewną obawą. Jak napisałam we wstępie, nie mogłam pozbyć się wraĹźenia, Ĺźe będzie to kolejna „przygodĂłwka” mająca jedynie walory rozrywkowe. Ot, historia czarnoksiężnika – pogromcy smokĂłw. Ostatecznie moje wątpliwości rozwiały się, kiedy dowiedziałam się, Ĺźe jest to jedyna amerykańska książka fantasy ceniona przez Stanisława Lema, ktĂłry jak nietrudno się w tym momencie domyślić, jest dla mnie autorytetem w tej dziedzinie. Pisarz, ktĂłry sam tworzył niesamowite dzieła, nie mĂłgł polecać czegoś przeciętnego. SzczegĂłlnie, Ĺźe wyraĹźał się o tej książce pochlebniej niĹź o tolkienowskim „Władcy pierścieni”, ktĂłry rzucił mnie na kolana swojego czasu. A skoro juĹź ŚrĂłdziemie było dla mnie objawieniem, to w związku z powyĹźszym Ziemiomorze rĂłwnieĹź powinno.

Ziemiomorze (tutaj funkcjonujące jeszcze pod pierwotną nazwą Światomorza) to rozległy archipelag składający się z kilkudziesięciu wysp, z których każda jest inna zarówno pod względem klimatu, kultury, jak i natężenia magii. Są bowiem wyspy deszczowe, o bujnej roślinności, przesycone wręcz atmosferą magii oraz wyspy suche, pustynne, gdzie magia jest nieznana lub całkowicie odmienna. Z kolei ta używana w innych zakątkach archipelagu bywa tu zniekształcona czy wręcz osłabiona. Daje to olbrzymi potencjał wykreowanemu przez autorkę światu. Zapobiega on jednolitości i przewidywalności, czyli po prostu nudzie (każdy tom może być tak samo odkrywczy), pozwalając jednocześnie na interakcje pomiędzy bohaterami, co osobiście bardzo lubię, ponieważ miło jest przeczytać informację o tym jak się ułożyły losy postaci, z którą się zżyło w poprzedniej części.



Na jednej z wysp (o nazwie Gont) przychodzi na świat Ged. Z początku jest to krewki, niecierpliwy chłopiec, od dziecka przejawiający magiczne zdolności, które odkrywa jego ciotka i jako że sama para się wiejską magią, uczy go kilku zaklęć. Talent Geda przerasta szybko jej możliwości, a opiekę nad nim przejmuje czarnoksiężnik Ogion. Mistrz stara się nauczyć swojego ucznia rozsądku, pokory dla sztuki magicznej i co najważniejsze cierpliwości. Niestety Ged jest rozczarowany. Chciałby jak najszybciej poznać tajniki największej magii. Nie dociera do niego fakt, że opanowanie tej sztuki jest procesem długotrwałym. Opuszcza więc swojego mistrza, by pobierać nauki w szkole czarnoksięskiej. To właśnie tam ma miejsce zdarzenie, które jest początkiem długiej drogi kształtowania osobowości Geda. Chcąc zaimponować swoim kolegom postanawia przyzwać z zaświatów ducha. Niestety czar przywołania okazuje się dla niego zbyt ciężki, nie panuje nad sytuacją, a zamiast ducha, z zaświatów wydostaje się Cień. Od tej pory ściga Geda z niewiadomych powodów stanowiąc dla niego śmiertelne zagrożenie. Ged ma do wyboru wieczną ucieczkę oraz poznanie natury swojego prześladowcy i bezpośrednią konfrontację z nim. Co wybierze? I czy podoła temu zadaniu?

Autorka potrafi niesamowicie zbudować napięcie. Kolejne wydarzenia wzmagają jeszcze bardziej ciekawość - kim lub czym jest Cień. W żaden sposób nie odkrywają tej tajemnicy, a jedynie ją potęgują. Zakończenie było dla mnie zaskoczeniem, co jest niewątpliwą wartością książki. Nikt przecież nie lubi czytać książki, której zakończenie przewidział w połowie. Jedynym minusem jest jego łopatologiczny opis. Wydaje mi się, że zamiast tego wystarczyłoby kilka zdań, a w zasadzie jedno słowo i wszystko byłoby jasne. Niestety jest to powieść amerykańska i jak większość książek zza oceanu, cechuje się dosłownością i brakiem niedomówień. Brakuje mi w niej swobody interpretacji, która skłania do myślenia, analizowania książki na wiele godzin po jej odłożeniu. Ale wybaczam to autorce, bo pomimo, iż wszystko jest tu jasno i klarownie wytłumaczone, wręcz moralizatorsko, to przez całą lekturę fabuła intryguje coraz bardziej. Kiedy wydaje się, że wreszcie zostanie odkryte przed nami to czym jest Cień, Ged odkłada ten moment na później, ale nie dlatego, że tak mu się podoba lub żeby książkę przedłużyć denerwując przy okazji czytelnika. Odkłada bo musi wybrać! Wybrać pomiędzy poznaniem prawdy i straszliwymi tego konsekwencjami w danym momencie lub pozostaniem w niewiedzy dla dobra siebie i innych, gdyż odpowiedź na nurtujące go pytania wiąże się z olbrzymią ceną. Są dwie takie chwile, których odkrycie pozostawiam czytelnikowi. Napiszę jedynie, że stawiając się w położeniu Geda, zastanawiałam się co by we mnie zwyciężyło. Ciekawość czy odpowiedzialność? I szczerze mówiąc, do dzisiaj nie wiem

Jeszcze jedną rzeczą, o jakiej chciałam napisać, a która bardzo mi się spodobała, to sposób przedstawienia zaświatów. Nie jest to miejsce wiecznej szczęśliwości, wręcz przeciwnie, jest to świat, w którym panuje wieczna noc, cisza i smutek. Emanuje on złowrogą aurą, która z jednej strony napawa strachem, z drugiej bardzo intryguje. Między zaświatami a światem żywych jest bardzo płynna granica. Przenikają się one nawzajem. Bardzo łatwo jest zrobić o jeden krok za daleko w stronę mroku. Natomiast wrócić dużo trudniej. W książce mamy okazję poznać niewielki wycinek tego miejsca, nad którym góruje wiecznie rozgwieżdżone niebo.

„Czarnoksiężnik z Archipelagu” opowiada o kształtowaniu osobowości. O tym jak przeciwności losu zmieniają spojrzenie na świat i szlifują określone cechy charakteru. Choć my sami nie musimy zmierzać się z rzeczami nadprzyrodzonymi (przynajmniej większość), proces przemiany dotyczy kaĹźdego z nas. Książka uzmysławia teĹź prawdziwą naturę człowieka. Nie jest on całkowicie dobry, ani całkowicie zły. Natura ludzka jest złoĹźona i trzeba uświadomić sobie, Ĺźe w kaĹźdym z nas kryją się pokłady zarĂłwno dobra, jak i zła i dopiero to połączenie jest kompletną całością.