Mervyn Peake - Tytus Groan

Informacje o ksiÄ Ĺźce Tytuł : Tytus Groan (Titus Groan) Autor: Mervyn Peake Ilość stron: 416 Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie Rok wydania: 2011 Cena: 44,90 PLN Autor recenzji: Piotr „Klemens” Kociubiński Data recenzji: 2012-12-20 Ocena: 60/100

Stosunkowo nieufnie podchodziłem wobec zapewnień polskiego wydawcy, iĹź recenzowana pozycja zalicza się do absolutnej klasyki fantastyki, i to zestawiona z twĂłrczością Tolkiena czy Ursuli K. Le Guin. Nie roszczę sobie przymiotu wybitnego znawcy literatury fantasy i pokrewnej, nie wykluczam moĹźliwości bycia zaskoczonym przez pozycje wybitne, a wcześniej mi nieznane. Niemniej jednak trudno było mi uwierzyć, Ĺźe tego rodzaju dzieła właściwie nie okupują półek polskich bibliotek (choć pierwsze krajowe wydanie miało miejsce w latach 80.), i to w sytuacji, gdy autor zmarł ponad czterdzieści lat temu. Nieufność wzbudziła we mnie dodatkowo dość trywialna okoliczność, Ĺźe polski wpis w Wikipedii poświęcony Mervynowi Peake’owi sprowadzał się do kilku ledwie zdań. Cóş jednak, satysfakcja płynąca z odkrywania nowych lądĂłw wyobraĹşni mogła być tylko tym większa…

JuĹź na samym wstępie naleĹźy wyraĹşnie zaznaczyć, Ĺźe tytułowy bohater recenzowanej książki bynajmniej nie jest jej postacią główną, i jakkolwiek nie moĹźna jego roli określić mianem epizodycznym, to drugo- bądĹş wręcz trzecioplanową juĹź jak najbardziej. Przyczyna tego stanu jest zupełnie trywialna – akcja książki rozpoczyna się w kilka minut czy godzin po jego narodzinach, kończy zaś około jego drugich urodzin. Z natury więc rzeczy nie uświadczymy Ĺźadnych bohaterskich czynĂłw z jego strony, czy choćby porywających konwersacji z jego udziałem…

Tak naprawdę głównymi bohaterami – nie sposĂłb jednak wskazać jednego konkretnego, narracja typowa jest raczej dla „Malazańskiej Księgi Poległych” czy „Pieśni Lodu i Ognia” niĹşli „Hobbita” czy powieści rozgrywających się w świecie Ziemiomorza – są osoby otaczające młodocianego następcę tytułu hrabiego Groan, a mianowicie rodzice (choć teĹź raczej niekoniecznie), siostra (juĹź bardziej) oraz słuĹźba (przy czym wyróşnić tu naleĹźy osobę mamki, Kedy, ktĂłra na zamku Gormenghast gości tylko przez chwilę, a ktĂłrej losy śledzimy rĂłwnieĹź po opuszczeniu tego miejsca).



Co istotne, trudno uznać ktĂłrąkolwiek z tych postaci za jednoznacznie pozytywną, ale teĹź i nie jest łatwo ktĂłrąkolwiek z nich opatrzyć mianem „szwarccharaktera” – nawet dość demoniczny i wyrachowany Steerpike staje się autentycznym wybawieniem dla osoby nastoletniej Fuksji, dotychczas zupełnie nieszczęśliwej, choć niekoniecznie sobie ten stan uświadamiającej. Z kolei zmienność narracji tylko utrudnia jednoznaczne opowiedzenie się po ktĂłrejkolwiek ze stron, bo w istocie trudno takowe jednoznacznie wyróşnić.

Akcja książki jest osadzona w fikcyjnym świecie o feudalnym charakterze, pozbawionym wszakże jakichkolwiek czytelnych granic. Jego oś stanowi zamek Gormenghast, tak naprawdę jednak czytelnik niczego albo tylko krztynę się dowie o społeczności, która zamieszkuje w danym uniwersum. Właściwie śmiało można rzecz, że zamierzeniem autora nie było stworzenie jakiegokolwiek wiarygodnego miejsca i ludu, całość zaś właściwie ma znaczenie symboliczne, które miało autorowi umożliwić snucie jego refleksji nad życiem.

I tu przechodząc do istoty muszę wyraĹşnie zaznaczyć – to nie jest powieść fantastyczna w znaczeniu, jakie zwykło się temu terminowi przypisywać na przełomie tysiącleci. Przeciwnie, fabuła książki bez uszczerbku dla jej esencji rĂłwnie dobrze mogłaby się rozgrywać w realiach francuskich czy szkockich wiekĂłw średnich, przy czym miłośnicy wszelakiej batalistyki srodze by się rozczarowali. Jeśli więc czytelnik niejednokrotnie narzekał podczas lektury „Władcy pierścieni” na tzw. dłuĹźyzny, to lojalnie ostrzegam – „Tytus Groan” to jednak wielka takowa.

Niestety, ale przedmiotowa książka niemal w ogĂłle mnie nie ujęła. Intrygi snute na jej kartach zdają się dziecinnymi w porĂłwnaniu do tych właściwych dla twĂłrczości George’a R.R. Martina, pojedynki na miecze czy noĹźe trywialnymi, jeśli zestawimy je z opisami piĂłra chociaĹźby Stevena Eriksona, refleksji egzystencjalnej daleko zaś do głębi właściwej dla Ursuli K. Le Guin czy Isaaca Asimova. Głównym atutem danej pozycji są niewątpliwie robiące wraĹźenie opisy zamku Gormenghast, jak teĹź plastyczne odwzorowanie postaci. To chyba jednak za mało, by poza przypadkiem miłośnikĂłw gotyckich klimatĂłw wzbudzić u współczesnego czytelnika podczas lektury wypieki na twarzy.