Włosko-rumuński marionetkarz i jego lalka stają się ofiarami stalinizmu w Rumunii w jego najgorszym okresie. Opowieść o zbrodni i zapomnieniu, naiwności i miłości, nienawiści i wybaczeniu, o wyborze między życiem w prawdzie a konformizmem, a także o osamotnieniu jako sposobie samoobrony przed społeczeństwem funkcjonującym w systemie policyjnym, który marginalizuje jednostkę i nadzoruje każdą chwilę jej życia.
Rumunia jest dla typowego Polaka krajem niemal zupełnie nieznanym, choć położonym bliżej niż np. Hiszpania czy Irlandia. Co najwyżej pojawi się skojarzenie z Nicolaem Ceaușescu czy piłkarzami z lat. 90 minionego wieku, z Gheorghem Hagim na czele. Tymczasem jest to kraj, który przynajmniej w pierwszym swym – stalinowskim – okresie był bardziej opresyjny niż bierutowska Polska, dopraszającym się przez to większej uwagi, przynajmniej wśród czytelników gustujących w literaturze łagrowej. Odkryciu tej terra incognita służyć może książka
Luciana Dana Teodoroviciego pt.
„Matei Brunul”.
Akcja książki rozgrywa się niejako w dwóch planach chronologicznych – jednym ulokowanym pod koniec lat 50. minionego wieku, którego bohaterem jest tytułowy Brunul, drugi zaś poprzedza go prezentując młodość i wczesne lata dojrzałości, jak też zniewolenia Bruna (które stanowi imię właściwe). Kompozycja ta jest nietypowa, czytelnik bowiem najpierw zmuszany jest do domysłów, a dopiero następnie konfrontowany jest on z prawdą.
Całość jest zaś dość spójna dzięki dość prostemu zabiegowi – otóż główny bohater cierpi na amnezję, i to bardzo poważną, z jego pamięci zostało bowiem wymazanych dwadzieścia lat jego życia, których historii nawet nie bardzo jest w stanie się domyślić. Chcąc nie chcąc staje się on przedmiotem eksperymentu polegającego na próbie uczynienia zeń modelowego człowieka socjalistycznego, podatnego na odpowiednio dozowane impulsy.
Niestety książka nie jest tym, co zdaje się obiecywać bądź co najmniej sugerować przedmowa. Autor poświęcił w niej gros uwagi dla technik łamania ludzi stosowany przez rumuński system przymusu państwowego, połączony z brutalną indoktrynacją. Teoretycznie wystarczyło więc podążyć ścieżką choć po trosze sołżenicynowską, trzymając się zasadniczo faktów, wzbogacając je od czasu do czasu beletrystycznymi wtrętami. Tymczasem nic z tych rzeczy, książka doświadczonego czytelnika nie szokuje, choć ma ku temu pełen potencjał.
„Matei Brunul” jest książką świadczącą o pisarskiej klasie twórcy, lecz w sumie rozczarowuje. Autor niejako bowiem nie potrafił się zdecydować na żadną konwencję, co mogłoby stanowić jej atut, w istocie jednak stanowi zasadniczą słabość. Nie jest to bynajmniej książka niskich lotów, ale w oczach niżej podpisanego jawi się ona jako przejaw niewykorzystanego potencjału.
|
| Autor: Klemens
|
|
|
|
|
Tytuł :
