Lata 70. XVIII wieku. Wielkie Księstwo Litewskie chyli się ku upadkowi, a szlachta dzieli na wrogie obozy zwolenników starego i nowego ładu. Tymczasem na zachodzie Europy filozofowie głoszą prymat rozumu, rodzą się nowatorskie style w sztuce, kobiety dochodzą do głosu w życiu publicznym, naukowym i artystycznym. Czy ten ożywczy powiew dotrze do Wilna?
Franciszek Ksawery z Milkont Narwojsz, jezuita, filozof, matematyk, poeta i obywatel świata jest gorącym wyznawcą postępowych idei. Ze studiów we Francji przywiózł wyobrażenie Boga obserwującego człowieka z oddali i nienasyconą pasję do nauki. Lecz czy teleskopy i mikroskopy potrafią wyjaśnić, co dzieje się z duszą?
Przed Franciszkiem kolejna podróż – przez Warszawę, Gdańsk, Amsterdam i Paryż aż do Londynu. Co spotka potomka starego szlacheckiego rodu? Jaka przyszłość czeka jego krewnych? Komu przekaże rodzinną sylwę?
Ze szkoły wynosimy dość wykoślawione wyobrażenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, nie do końca rozumiemy etniczną czy kulturową złożoność owego bytu, który następnie zresztą oddziaływał na nasze dzieje również przez epokę rozbiorów, jak i czasy już dwudziestowieczne, ba, częściowo nawet współczesność. Na szczęście jest
Kristina Sabaliauskaitė i jej fantastyczna tetralogia, której ostatnia odsłona niedawno zadebiutowała na polskim rynku.
Druga połowa XVIII wieku to okres często kojarzony w europejskiej literaturze z Oświeceniem, istnieniem ponadnarodowej wspólnoty umysłów, lecz zarazem kryzysów szeregu dotychczasowych instytucji, z Kościołem na czele, a również dla nas, Polaków, z ostatecznym upadkiem rodzimych instytucji państwowych. Obie te sfery łączy w sobie postać Franciszka Ksawerego Narwojsza, chyba jednej z najsympatyczniej spośród wykreowanych przez litewską pisarkę, choć zarazem wciąż stanowiącej człowieka z krwi i kości.
Akcja powieści jest bardziej „kosmopolityczna” niźli czytelnik do tego przywykł przy okazji
poprzednich trzech odsłon cyklu, i to bardziej, niż polskiemu czytelnikowi mogłoby się zdawać. Dość wskazać, że już z przekroczeniem granicy ma się do czynienia przy czytaniu relacji z Warszawy, Krakowa czy Gdańska, do których pisarka bynajmniej się nie ogranicza.
Zachwyca zresztą detalistyka przedmiotowej pozycji, stopień dopracowania najdrobniejszych szczegółów i ich weryfikacja. Łatwo odnieść wrażenie, że ma się nie tyle do czynienia z typową beletrystyką, lecz literacką adaptacją zapisków pamiętnikarskich – czy właśnie tytułowego „ogrodu rzeczy”.
„Silva rerum IV” nie rozczarowuje ani jedną swoją stroną, zachwyca równie mocno, co jej poprzedniczki. Niewiele jest pozycji, które traktując o brzydocie czy cierpieniu czynią to z równym wdziękiem, swą złożonością, lecz i urokiem przypominając nieco menueta.
|
| Autor: Klemens
|
|
|
|
|
Tytuł :
