Jest rok 1914. Na front w Ardenach wyrusza ze sławetnej Wandei czwórka młodych ludzi. Wszyscy oni są potomkami tych, którzy najpierw wsparli rewolucję jakobinów, by potem sprzeciwić się jej, a raczej terrorowi, który przyniosła. Wandejczycy to lud twardy, przy którym nasi górale wydawać się mogą wzorem ugodowości. Nie boja się śmierci, wiedząc, że jest ona logiczną konsekwencją życia, sprzeciwiają się jednak bezsensownemu szafowaniu ludzkim życiem.
Dziś obchodzimy okrągłą 100. rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę, dla świata jest to jednak dzień upamiętniający tożsamy jubileusz zakończenia Wielkiej Wojny, która zakończyła Piękny Wiek, jak też stanowiła punkt wyjścia dla kresu europejskiej hegemonii na świecie. Gdy konflikt ten się kończył, nastrój wszystkich społeczeństw państw zaangażowanych – zwycięskich bądź przegranych – był skrajnie odmienny od początkowego.
„1914” to książka o mylącym tytule, wbrew pozorom nie koncentruje się ona wyłącznie na wydarzeniach pierwszych dni i miesięcy tej niezwykle krwawej wojny. Owszem, jej głównych bohaterów poznajemy „gdy larum grają” i odziewają się jeszcze w czerwone spodnie mundurów, lecz poznamy również smak błota czy grozę ataków gazowych, w końcu zaś bezwzględność prawa wobec dezerterów, choćby i domniemanych.
W oczy nade wszystko rzucają się rozmiary przedmiotowej pozycji – a właściwie ich skromność – predestynującą tą publikację wręcz do miana noweli. Tego rodzaju podejście można by uznać za urągające skali konfliktu, lecz o dziwo więcej niż udatnie oddaje ona specyfikę walk na froncie zachodnim.
Jean Echenoz stroni bowiem od monumentalizmu i kompletności właściwej dla dzieł czy to
Aleksandra Sołżenicyna, czy to
Lwa Tołstoja. Przeciwnie, skupia się on na wycinkowych zagadnieniach, którym jednak przygląda się z pewnymi skłonnościami do metaforyki, lecz bez porzucania „mędrca szkiełka i oka”. Jego literackie ryciny cechują się pewną zaskakującą głębią.
„1914” to dzieło o zdradzonych ideałach, nade wszystko o autodestrukcyjnych skłonnościach człowieka i znacznej przypadkowości jego losów. Autor stroni od stanowczych ocen czy naukowych inklinacji, przybliżając czytelnikowi raczej duchowość weteranów, którzy następnie „nie chcieli umierać za Gdańsk”.
|
| Autor: Klemens
|
|
|
|
|
Tytuł :
