Janusz A. Zajdel - Paradyzja

Informacje o książce Tytuł: Paradyzja Autor: Janusz A. Zajdel Ilość stron: 196 Wydawnictwo: superNOWA Rok wydania: 2004 Cena: 29,90 PLN Autor recenzji: Piotr „Klemens” Kociubiński Data recenzji: 2018-06-05 Ocena: 75/100

Paradyzja to orbitalna kolonia, która od stu lat nie utrzymuje kontaktów z Ziemią. Jej mieszkańcy stworzyli własny, idealny ustrój społeczny, Ziemianie podejrzewają jednak, że władze kolonii naruszają fundamentalne prawa człowieka. Ziemski inspektor zastaje świat skrajnie różniący się od obrazu stworzonego przez propagandę. Cenzura i system wymuszania lojalności zmusza obywateli do stosowania wręcz kabaretowych sposobów komunikacji. Ogarnięty paranoją rząd nie chce nawet ujawnić położenia sztucznej planety...

Współcześnie modnym słowem stała się „dystopia”, choć jeszcze nie tak dawno temu preferowana była „antyutopia”. Sam gatunek jednak nie jest specjalnie nowy, by wskazać na twórczość Orwella czy Huxley’a, a i w Polsce jego przedstawiciele powstawali już przed dekadami.

Lektura „Paradyzji” jest o tyle fascynująca, że jest to książka napisana w warunkach cenzury, a więc której autor poniekąd sam musiał się zmagać z rzeczywistością zbliżoną do przedstawianej, jego wycieczki intelektualne wcale nie były aż tak fantastyczne.



W konsekwencji jest to książka adresowana do czytelnika inteligentnego, zdolnego do dostrzegania warstw i podtekstów, które z założenia miały umknąć mniej czujnemu oku cenzora. Zadziwiające jest poczucie humoru twórcy, który jawnie kpi sobie z osób kontrolujących jego własny tekst, niejako wprost w twarz rzucając im, że ich okpi.

Kluczem do lektury przedmiotowej pozycji jest bowiem zastąpienie tytułowej Paradyzji mianem Związku Radzieckiego, co czyni całość tyleż jawnym manifestem i prognozą, co i przydaje jej niesamowitej wagi. W książkach historycznych i publicystyce zwykło się wskazywać, że żaden z sowietologów nie przewidział upadku Państwa Rad – cóż, warszawiak zmarły w 1985 roku stosowną prognozę postawił na rok przed dojściem do władzy przez Michaiła Gorbaczowa, trafnie wskazując zresztą na zasadniczo gospodarcze tło kolapsu tego więzienia narodów.

O ile więc polityczny krajobraz tej pozycji uległ pewnej – przynajmniej zdawałoby się – dezaktualizacji, nie sposób nie docenić jej roli jako triumfu wnikliwości i optymizmu spojrzenia jej autora. Nawet jeśli jedno i drugie cechuje się niemałą goryczą.