Neal Stephenson - Peanatema

Informacje o ksiÄ Ĺźce Tytuł: Peanatema (Anathem) Autor: Neal Stephenson Ilość stron: 945 Wydawnictwo: Mag Rok wydania: 2009 Cena: 69 PLN

Fraa Erasmas jest młodym deklarantem z koncentu saunta Edhara, azylu dla matematyków, naukowców i filozofów, chroniących się przed zepsuciem dotykającym świata zewnętrznego (Saeculum) pod osłoną prastarego kamienia, odwiecznej tradycji i skomplikowanych rytuałów. Na przestrzeni wieków na zewnątrz, za murami koncentu, powstawały i upadały kolejne miasta i rządy. Trzykrotnie w dziejach świata nastawał mroczny czas przemocy zrodzonej z przesądów i niewiedzy, która unicestwiała zamknięte społeczeństwo matemowe. A jednak deklarantom za każdym razem udało się przetrwać kataklizm i dostosować do nowych realiów; po każdym pogromie żyli coraz skromniej i stawali się coraz mniej uzależnieni od techniki i dóbr materialnych. Jednakże Erasmas nie boi się świata zewnętrznego, extramuros. Od ostatnich Straszliwych Wypadków minęło wiele, wiele lat.

Dla uczczenia przypadającego raz na dziesięć lat i trwającego tydzień rytuału zwanego apertem, fraa i suur szykują się do wyjścia poza bramy azylu, ktĂłre zostaną otwarte na ościeĹź i przy okazji udostępnią wnętrze koncentu ciekawskim „statystom”. Erasmas, dla ktĂłrego jest to pierwszy apert, nie moĹźe się doczekać chwili, gdy znĂłw zobaczy znajome widoki i spotka się z rodziną, z ktĂłrą nie miał kontaktu od czasu „kolekty”. Zanim jednak upłynie tydzień przeznaczony na apert, oba jego Ĺźycia - to, ktĂłre porzucił, i to, ktĂłre wybrał - zawisną na włosku w obliczu przemian o iście kosmicznych proporcjach.

Nieprzewidziane i potężne siły zagrażają stabilności matemów i rutynie życia extramuros. Tylko niepewny sojusz sekularów i deklarantów może przeciwstawić się tej groźbie, toteż Erasmas - podobnie jak jego przyjaciele, znajomi i nauczyciele - zostaje wezwany poza bezpieczne koncentowe mury, by wspólnie zapobiec światowej katastrofie. Kiedy na jego barkach nieoczekiwanie spoczywa oszałamiająca odpowiedzialność, stwierdza nagle, że gra jedną z głównych ról w przedstawieniu, które zadecyduje o losach świata. Wyrusza w niezwykłą podróż, która zawiedzie go w najbardziej niebezpieczne i niegościnne rejony ojczystej planety - a nawet jeszcze dalej...

Do literatury fantastycznonaukowej przylgnęła łatka prostej, by nie rzec nawet uproszonej, łatwej i czasami przyjemnej odskoczni od świata, z ktĂłrym kaĹźdy z nas ma do czynienia na co dzień. I nie ma tu znaczenia, iĹź dzieła tytanĂłw tego gatunku, jak chociaĹźby Lema czy Asimova, niejednokrotnie wymagały od czytelnika naprawdę duĹźego samozaparcia w „przestawianiu” myślenia i szybkiego opanowania zupełnie nowej terminologii. Trud ten wynagradzany był jednak satysfakcją płynącą z lektury.

Z kolei juĹź pierwsze strony „Peanatemy” nie pozostawiają czytelnikowi Ĺźadnych złudzeń – konieczna będzie nauka nowych słów, nowej historii oraz nowej – przynajmniej tak mogłoby się na pierwszy rzut oka zdawać – filozofii i kultury. A zwaĹźywszy na rzadkie w dzisiejszych czasach rozmiary książki od razu moĹźe się pojawić pytanie – czy aby warto ponosić ten trud?



Głównym bohaterem książki jest (fraa) Erasmas, stojący u progu dorosłości adept jednego z zakonów-uniwersytetów, dla którego właśnie nadchodzi czas podjęcia ważnych decyzji o przyszłych losach. Niespodziewanie jednak szereg z nich zapada bez udziału jego woli, choć może niekoniecznie wbrew niej. Szybko jednak wszystkie te wybory tracą znaczenie, a to ze względu na zupełnie nową sytuację, w jakiej zostaje on postawiony.

Osoby, ktĂłre poznały „Cykl Barokowy”, czyli największe dotychczasowe dzieło Neala Stephensona, szybko będą w stanie rozpoznać styl charakterystyczny dla tego pisarza, a mianowicie stosunkowo niezbyt rozpędzoną akcję, czasami prawie spoczywającą w miejscu, a to ze względu na niezwykle rozbudowane dialogi toczone między bohaterami na niezwykle wysublimowane tematy, ktĂłrych związek z głównym nurtem wydarzeń czasami naprawdę trudno zauwaĹźyć.

Zresztą zagadnienie to zasługuje na większą uwagę, gdyż nasycenie książki tymi wątkami o charakterze filozoficznym (tudzież właściwym dla filozofii nauki) jest bardzo obfite. Dla osób niecierpliwych tudzież spragnionych przede wszystkim porywającej fabuły będzie to naprawdę duże wyzwanie, o ile ich nie przerastające. Neal Stephenson zawiesił czytelnikowi poprzeczkę naprawdę wysoko, widocznie sądząc, iż należy się liczyć z opinią wyłącznie tych zdolnych ją pokonać.

W istocie bowiem lektura „Peanatemy” potrafi dostarczyć bardzo duĹźej dozy przyjemności, takĹźe intelektualnej. Erudyci zachwycą się zabawą polegającą na identyfikacji idei i twierdzeń, pozostali zaś przystępnością podania im wcale niełatwych zagadnień. Ale i sama warstwa fabularna została skonstruowana w sposĂłb bardzo staranny i czytelnik moĹźe wręcz się poczuć zaskoczony jak i kiedy został wysłany wraz ze swym bohaterem w podróş na drugą półkulę, a następnie aĹź w kosmos. To zdecydowanie jedna z najciekawszych książek mijającego roku!