Umberto Eco nie zalicza się do najpłodniejszych pisarzy – nie zdarza się, by w ciągu jednego roku opublikował więcej niż jedną powieść, przeciwnie, takowe wydaje raz na kilka lat, ćwicząc czytelnika w cierpliwości i umiarze. Przyczyna owej niskiej – zdawałoby się – wydajności jest wszakże dość prosta: Włoch jest naukowcem do szpiku kości, nie zrezygnował ze swej kariery uniwersyteckiej by poświęcić się w pełni beletrystycznemu pisarstwu. Nie dość tego jednak, niezwykle metodycznie podchodzi on do wytworów swego pióra, gros czasu – liczonego w miesiącach i latach! – spędza on bowiem na zgłębianiu wszelkiej dostępnej literatury poświęconej interesującym go zagadnieniom, empirycznie również weryfikuje najmniejsze drobiazgi – dość powiedzieć, że jeśli pisze on, iż dane ulice w oznaczonym okresie były wybrukowane czy też skanalizowane, to możemy mieć pewność, że tak w istocie było. Ostatnie badania dobiegły wszakże swego kresu, na księgarniane półki trafił zaś „Cmentarz w Pradze”.
Piemontczyk tym razem sięgnął do tematów tyleż nośnych, co dość kłopotliwych, a przez to niejednokrotnie bagatelizowanych – źródeł antysemityzmu i jego trwania, wszystko zaś podlał sosem masonerii i innych pokrewnych tajnych organizacji. Jako że akcja książki została osadzona w XIX stuleciu, zagadnienia są te niezwykle żywe, można by wręcz rzec, iż zainteresowanie obiema tymi kwestiami przeżywa swe apogeum.
Oczywiście nie mamy do czynienia z wykładem akademickim, lecz jak najbardziej żywą powieścią, której głównym bohaterem jest notariusz Simonetti, nie stroniący wszakże od mniej legalnych działań, a wręcz ewidentnego bezprawia przejawiającego się w fałszowaniu dokumentów czy nawet zabójstwie (niejednokrotnym i masowym zresztą). Postać to doprawdy odrażająca, pozbawiona jakichkolwiek etycznych hamulców bądź też szybko się ich wyzbywająca, karmiąca się swoją złością i pogardą wobec wszystkich otaczających go osób. Być może z tej też przyczyny tak łatwo przychodzi jej się dogadywać z najprzeróżniejszymi tajnymi służbami.
Autor unika taniego moralizatorstwa, ze swadą ukazując, jak własne kompleksy przeradzają się w pretensje wobec innych, projekcją tych zaś stają się coraz bardziej dziwaczne fantasmagorie, podchwycane wszakże z mniej czy bardziej utylitarnych względów oraz z braku jakiejkolwiek powściągliwości w radykalizmie rzesze ludzi.
Eco posługuje się niemal wyłącznie cytatami z autentycznych publikacji tamtych czasów – swym idiotyzmem wprost zadziwiających – unikając jednego późniejszego, a wszak podsumowującymi je wszystkie, a mianowicie goebbelsowskim dictum o kłamstwie, które powtórzone tysiąc razy staje się prawdą.
Sama fabuła książki potrafi wciągnąć, spektrum prezentowanych wydarzeń jest bowiem dość szerokie, mimo że włoski pisarz ograniczył się niemal wyłącznie do dwóch teatrów zdarzeń, przeżywających wszakże w danej epoce całe bogactwo najprzeróżniejszych przewrotów, rewolucji czy konfliktów zbrojnych, o najprzeróżniejszych spiskach nie wspominając. Choć nie każdemu spodobają się półstronicowe wyliczenia, w których
Eco również się lubuje, a które i teraz czasami się zdarzą.
„Cmentarz w Pradze”, mimo warsztatowego kunsztu, z pewnością jednak nie każdemu czytelnikowi przypadnie do gustu. Nie da się bowiem ukryć, iż czasami można odnieść wrażenie, że autor czerpie szczególną satysfakcję z – metaforycznie ujmując – nurzania się w ekskrementach. Nadto, z jednej strony jest to pozycja skierowana do inteligentnego odbiorcy, zdolnego rozpoznać przesadę i niuansy, z drugiej jednak zakończenie przedstawia sobą niewiarę pisarza w zdolność czytelnika rozpoznania istoty leitmotivu tej pozycji. Jest to książka ciekawa i napisana żywym językiem, nikt wszakże nie będzie odczuwał chęci ponownego sięgnięcia po nią.
|
| Autor: Klemens
|
|
|
|
|
Tytuł: Cmentarz w Pradze (Il cimitero di Praga)
