Poetyzowanie czy też alegoryzowanie prozy jest zabiegiem zdradliwym, stosunkowo łatwo spychającym autora w czeluść pretensjonalności i nawet śmieszności, w najlepszym zaś razie czyniąc jego utwór niezrozumiałym dla czytelnika, stanowiąc niejako szkic duszy pisarza, nieodczytywalny dla świata zewnętrznego z uwagi na nieznajomość unikalnego kodu. Jest to potknięcie zdarzające się nawet największym twórcom – by wskazać chociażby na (niedokończoną, co może stanowić pewne usprawiedliwienie) „Twierdzę” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. Z drugiej może prowadzić do powstania dzieł wybitnych, właściwych chociażby dla piór Gabriela Garcíi Márqueza czy Salmana Rushdiego. Którą drogą podążyła Olga Tokarczuk?
Pisarka postanowiła sięgnąć po sięgający początków cywilizacji ludzkiej sumeryjski mit o bogini Inannie, dokonując jego współczesnej reinterpretacji, poczynając od samego imienia bohaterki. W konsekwencji czytelnik zetknie się chociażby ze słownictwem raczej nie kojarzącym się z kulturą Żyznego Półksiężyca, by wskazać przykładowo na „geny” czy „windy”. To jednak tylko pozór, w istocie autorka rozważa, jak dana opowieść zostałaby opowiedziana przez jego twórców gdyby dane było się im narodzić na przełomie XX i XXI wieku (po Chrystusie).
Tematyka całości jest zaś ponadczasowa – to refleksja nad sensownością życia ludzkiego, jak też życia w ogóle, w kontekście przemijalności świata, której najbardziej dobitnym przejawem jest zjawisko śmierci. Czy człowiek jest tylko ofiarą kaprysu, żartu wyższych bytów (tudzież ich zupełnego braku), stanowi wyłącznie chwilowy zlepek materii?
Autorka snuje swoją opowieść z różnych perspektyw, ba, nawet przemawia głosem much, co jednak tylko w nieznacznym stopniu utrudnia odczytanie całości. Niekoniecznie jednak zabieg ten ubogaca książkę, jak się zdaje, podobny efekt można by było osiągnąć z zastosowaniem choćby narracji trzecioosobowej. Ot,
licentia poetica.
Olga Tokarczuk pozwala sobie także na gorzką ocenę współczesności, z jej przywiązaniem do idei postępu i konsekwentnie wypieraną refleksją nad jego kosztami, rozwarstwieniem ludzkości na poszczególne „numerowane” światy. Z drugiej sposób refleksja nad postrzeganiem człowieka przez pryzmat jego materialnego dorobku liczy sobie przecież tysiąclecia.
„Anna In w grobowcach świata” nie uwiodła mnie w takim stopniu co inne książki wrocławskiej pisarki. Stanowi ona kolejny dowód jej literackiej biegłości oraz szerokości horyzontów, niemniej całości brak magii pozwalającej czytelnikowi się uwieść, jak to w przypadku dobrych mitów zwykło bywać.
|
| Autor: Klemens
|
|
|
|
|
Tytuł :
